NHỮNG KẺ PHÁ HOẠI TỔ CHỨC CHUYÊN NGHIỆP

NHỮNG KẺ PHÁ HOẠI TỔ CHỨC CHUYÊN NGHIỆP

Trong môi trường làm việc, không khó để bắt gặp những người âm thầm hoặc công khai phá vỡ cấu trúc chung – chia rẽ nội bộ, lan truyền tin đồn, thụ động-aggressive trong công việc. Họ không hẳn là “người xấu” theo nghĩa đơn giản, mà thường là những cá nhân mang trong mình những tổn thương sâu sắc chưa được nhận diện. Sự phá hoại mà họ gây ra không phải là hành vi vô cớ, mà là hệ quả của nhiều tầng tâm lý phức tạp, đôi khi mang dáng dấp… rất chuyên nghiệp.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là cảm giác bị đối xử bất công hoặc không được công nhận. Khi ai đó cảm thấy công sức của mình bị xem nhẹ, hoặc bị phân biệt đối xử một cách tinh vi, họ bắt đầu hình thành sự phẫn nộ âm ỉ. Nhưng vì không thể nói ra hoặc không có kênh phản hồi hiệu quả, họ chọn cách “trả đũa” bằng hành vi phá hoại: nói xấu tổ chức, tạo bè phái, hoặc khiến người khác mất niềm tin vào hệ thống. Đây là một hình thức giành lại quyền lực trong trạng thái bất lực – một nỗ lực kiểm soát khi họ cảm thấy hoàn toàn mất kiểm soát.

Một số khác mang theo những xung đột chưa giải quyết với quyền lực – thường khởi phát từ mối quan hệ thời thơ ấu với cha mẹ, giáo viên, hay bất kỳ hình mẫu kiểm soát nào. Khi vào tổ chức, họ nhìn thấy ở sếp hoặc lãnh đạo hình ảnh “người kiểm soát” ngày xưa, và bắt đầu phản kháng một cách vô thức. Dù lý do ban đầu có thể là chính đáng, họ dễ rơi vào lối ứng xử “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight-or-flight), tạo ra căng thẳng và phá vỡ sự hợp tác cần có trong một tập thể.

Ngoài ra, cũng có những người đang sống với nỗi đau cá nhân chưa được gọi tên – có thể là trầm cảm, áp lực gia đình, cảm giác mất phương hướng trong đời sống riêng. Vì thiếu không gian để chia sẻ và chữa lành, tổ chức trở thành nơi “xả” cảm xúc. Họ không ghét tổ chức – họ chỉ đang tìm nơi để trút những gì quá tải trong tâm trí, và đáng tiếc thay, tổ chức trở thành “bãi đáp” của những tổn thương chưa có ngôn ngữ.

Để thoát khỏi vòng xoáy phá hoại ấy, điều quan trọng là chính người trong cuộc cần quay về làm việc với nội tâm mình. Họ cần học cách nhận diện cảm xúc gốc – nỗi tổn thương, cảm giác bị bỏ rơi, thiếu giá trị – và học lại cách kết nối một cách an toàn, thay vì thao túng hay chống đối. Chỉ khi mỗi người chịu trách nhiệm với vết thương của chính mình, tổ chức mới thật sự trở thành nơi cùng phát triển, chứ không là chiến trường của những cơn giận chưa được chữa lành.

MIA NGUYỄN

 

Trong môi trường làm việc, không khó để bắt gặp những người âm thầm hoặc công khai phá vỡ cấu trúc chung – chia rẽ nội bộ, lan truyền tin đồn, thụ động-aggressive trong công việc. Họ không hẳn là “người xấu” theo nghĩa đơn giản, mà thường là những cá nhân mang trong mình những tổn thương sâu sắc chưa được nhận diện. Sự phá hoại mà họ gây ra không phải là hành vi vô cớ, mà là hệ quả của nhiều tầng tâm lý phức tạp, đôi khi mang dáng dấp… rất chuyên nghiệp.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là cảm giác bị đối xử bất công hoặc không được công nhận. Khi ai đó cảm thấy công sức của mình bị xem nhẹ, hoặc bị phân biệt đối xử một cách tinh vi, họ bắt đầu hình thành sự phẫn nộ âm ỉ. Nhưng vì không thể nói ra hoặc không có kênh phản hồi hiệu quả, họ chọn cách “trả đũa” bằng hành vi phá hoại: nói xấu tổ chức, tạo bè phái, hoặc khiến người khác mất niềm tin vào hệ thống. Đây là một hình thức giành lại quyền lực trong trạng thái bất lực – một nỗ lực kiểm soát khi họ cảm thấy hoàn toàn mất kiểm soát.

Một số khác mang theo những xung đột chưa giải quyết với quyền lực – thường khởi phát từ mối quan hệ thời thơ ấu với cha mẹ, giáo viên, hay bất kỳ hình mẫu kiểm soát nào. Khi vào tổ chức, họ nhìn thấy ở sếp hoặc lãnh đạo hình ảnh “người kiểm soát” ngày xưa, và bắt đầu phản kháng một cách vô thức. Dù lý do ban đầu có thể là chính đáng, họ dễ rơi vào lối ứng xử “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight-or-flight), tạo ra căng thẳng và phá vỡ sự hợp tác cần có trong một tập thể.

Ngoài ra, cũng có những người đang sống với nỗi đau cá nhân chưa được gọi tên – có thể là trầm cảm, áp lực gia đình, cảm giác mất phương hướng trong đời sống riêng. Vì thiếu không gian để chia sẻ và chữa lành, tổ chức trở thành nơi “xả” cảm xúc. Họ không ghét tổ chức – họ chỉ đang tìm nơi để trút những gì quá tải trong tâm trí, và đáng tiếc thay, tổ chức trở thành “bãi đáp” của những tổn thương chưa có ngôn ngữ.

Để thoát khỏi vòng xoáy phá hoại ấy, điều quan trọng là chính người trong cuộc cần quay về làm việc với nội tâm mình. Họ cần học cách nhận diện cảm xúc gốc – nỗi tổn thương, cảm giác bị bỏ rơi, thiếu giá trị – và học lại cách kết nối một cách an toàn, thay vì thao túng hay chống đối. Chỉ khi mỗi người chịu trách nhiệm với vết thương của chính mình, tổ chức mới thật sự trở thành nơi cùng phát triển, chứ không là chiến trường của những cơn giận chưa được chữa lành.

MIA NGUYỄN

TẠI SAO KHÔNG THOÁT RA MỐI QUAN HỆ ĐỘC HẠI?

  Trong những mối quan hệ có yếu tố thao túng và lạm dụng – dù là về cảm xúc hay thể xác – người mang đặc điểm ái kỷ thường sử dụng một chiến lược rất đặc trưng: trao rồi rút tình cảm một cách thất thường. Lúc thì vồ vập, yêu thương nồng nhiệt, khiến người kia...

NGHIỆN CỜ BẠC – HÀNH VI TỰ HỦY HOẠI IM LẶNG

Nghiện cờ bạc không đơn thuần là một thói quen xấu hay biểu hiện của sự “yếu đuối”. Nó là một dạng rối loạn hành vi, có cơ chế thần kinh và tâm lý tương tự như nghiện chất kích thích. Tuy nhiên, do thiếu hiểu biết và nhiều định kiến xã hội, cờ bạc vẫn thường bị coi là...

HỘI CHỨNG MUNCHAUSEN BY PROXY

  Hội chứng Munchausen by proxy (MBP) là một rối loạn tâm thần hiếm gặp nhưng nguy hiểm, trong đó người chăm sóc – thường là mẹ – cố ý gây tổn thương thể chất hoặc tinh thần cho con cái nhằm thu hút sự quan tâm, lòng thương xót và sự ngưỡng mộ từ người khác. Hành...

LIỆU PHÁP HỆ THỐNG GIA ĐÌNH BÊN TRONG

Liệu pháp Hệ thống Gia đình Bên trong (Internal Family Systems – IFS) là một phương pháp trị liệu tâm lý được phát triển bởi tiến sĩ Richard Schwartz vào đầu những năm 1980. Khi làm việc với thân chủ, ông nhận thấy rằng trong mỗi người không chỉ có một "cái tôi" thống...

CĂNG THẲNG CẤP TÍNH

  Căng thẳng cấp tính là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi đối diện với nguy hiểm hoặc sự kiện gây sang chấn. Ở giai đoạn này, hệ thần kinh tự động kích hoạt phản ứng chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng (fight, flight, freeze), với sự tham gia sâu của vùng PAG...

TẠI SAO KHÔNG THOÁT RA MỐI QUAN HỆ ĐỘC HẠI?

  Trong những mối quan hệ có yếu tố thao túng và lạm dụng – dù là về cảm xúc hay thể xác – người mang đặc điểm ái kỷ thường sử dụng một chiến lược rất đặc trưng: trao rồi rút tình cảm một cách thất thường. Lúc thì vồ vập, yêu thương nồng nhiệt, khiến người kia...

NGHIỆN CỜ BẠC – HÀNH VI TỰ HỦY HOẠI IM LẶNG

Nghiện cờ bạc không đơn thuần là một thói quen xấu hay biểu hiện của sự “yếu đuối”. Nó là một dạng rối loạn hành vi, có cơ chế thần kinh và tâm lý tương tự như nghiện chất kích thích. Tuy nhiên, do thiếu hiểu biết và nhiều định kiến xã hội, cờ bạc vẫn thường bị coi là...

HỘI CHỨNG MUNCHAUSEN BY PROXY

  Hội chứng Munchausen by proxy (MBP) là một rối loạn tâm thần hiếm gặp nhưng nguy hiểm, trong đó người chăm sóc – thường là mẹ – cố ý gây tổn thương thể chất hoặc tinh thần cho con cái nhằm thu hút sự quan tâm, lòng thương xót và sự ngưỡng mộ từ người khác. Hành...

LIỆU PHÁP HỆ THỐNG GIA ĐÌNH BÊN TRONG

Liệu pháp Hệ thống Gia đình Bên trong (Internal Family Systems – IFS) là một phương pháp trị liệu tâm lý được phát triển bởi tiến sĩ Richard Schwartz vào đầu những năm 1980. Khi làm việc với thân chủ, ông nhận thấy rằng trong mỗi người không chỉ có một "cái tôi" thống...

CĂNG THẲNG CẤP TÍNH

  Căng thẳng cấp tính là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi đối diện với nguy hiểm hoặc sự kiện gây sang chấn. Ở giai đoạn này, hệ thần kinh tự động kích hoạt phản ứng chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng (fight, flight, freeze), với sự tham gia sâu của vùng PAG...

NGƯỜI LỚN ADHD VỚI CĂNG THẲNG, SANG CHẤN

Người lớn ADHD: Căng thẳng, Sang chấn và Hành trình phục hồi Người lớn có rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) thường phải đối mặt với mức căng thẳng cao hơn người điển hình và khi trải qua sang chấn, quá trình hồi phục của họ cũng phức tạp và kéo dài hơn. Điều này...

SANG CHẤN THAY ĐỔI CHÚNG TA THẾ NÀO?

Khi an toàn và là chính mình lại trở thành điều nguy hiểm Sang chấn không chỉ là những ký ức về một sự kiện đau thương; nó là cách mà toàn bộ hệ thần kinh của chúng ta học cách tồn tại trong một thế giới từng không an toàn. Với những người từng trải qua sang chấn —...

NGƯỜI THÔNG MINH CHỐNG LẠI MÌNH KHI TRẦM CẢM

Tại sao người thông minh lại tự chống lại bản thân khi bị trầm cảm, lo âu, và có nguy cơ tự hại cao hơn? Nhiều người cho rằng có trí thông minh cao (IQ cao) sẽ giúp con người dễ vượt qua các vấn đề tâm lý như trầm cảm hay lo âu. Thế nhưng thực tế lại cho thấy điều...

NAM GIỚI VÀ CĂNG THẲNG MÃN TÍNH

  Ai trong chúng ta cũng từng trải qua căng thẳng, nhưng với nam giới, cách họ đối mặt với căng thẳng kéo dài (căng thẳng mãn tính) lại rất khác biệt — và đôi khi khá âm thầm. Thay vì nói ra cảm xúc hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ, nhiều người đàn ông lại chọn cách im...

NAM GIỚI VÀ HÀNH VI TỰ HỦY HOẠI MÌNH

  Căng thẳng và sang chấn là hai trạng thái có khả năng âm thầm định hình hành vi, đặc biệt là ở những người mang trong mình nhiều niềm tin tiêu cực về bản thân. Ở nhiều nam giới, khi đối mặt với áp lực quá mức từ công việc, mối quan hệ, hoặc sự kỳ vọng xã hội về...