RỐI LOẠN NHÂN CÁCH HỖN LOẠN

RỐI LOẠN NHÂN CÁCH HỖN LOẠN

Rối loạn nhân cách nhóm B, bao gồm nhân cách ranh giới (borderline), chống đối xã hội (antisocial), ái kỷ (narcissistic) và kịch tính (histrionic), thường gắn liền với các mối quan hệ hỗn loạn, kịch tính và đầy căng thẳng. Khi yêu hoặc kết hôn với một người thuộc nhóm này, đặc biệt là khi triệu chứng rõ rệt và kéo dài, mối quan hệ dễ trở thành bệnh lý độc hại. Đây không chỉ là một dạng xung đột trong đời sống hôn nhân thông thường, mà là vòng xoáy nguy hiểm có thể bào mòn tinh thần và đe dọa sự an toàn của những người liên quan.

Đặc điểm nổi bật của mối quan hệ này là hành vi thiếu suy nghĩ và bạo lực. Người nhóm B có thể bùng nổ, lash out dữ dội chỉ vì một lời phê bình nhỏ. Họ dễ sử dụng bạo lực ngôn từ, thể chất, hoặc thao túng cảm xúc để duy trì quyền kiểm soát. Song song đó là sự né tránh trách nhiệm: họ ít khi thừa nhận sai lầm, thường đổ lỗi cho bạn đời, con cái hoặc hoàn cảnh. Điều này khiến người thân cảm thấy mình luôn là “thủ phạm”, còn cá nhân rối loạn nhân cách giữ vai trò nạn nhân hoặc kẻ điều khiển.

Mối quan hệ độc hại trong nhóm B cũng gắn liền với hành vi bốc đồng và lạm dụng chất. Họ có thể tiêu xài liều lĩnh, ngoại tình, dùng rượu hoặc ma túy để giải tỏa, kéo cả gia đình vào vòng xoáy bất ổn. Những hành vi này làm gia tăng nguy cơ bạo lực, phá sản, tai nạn và xung đột liên tục. Trong không khí ấy, bạn đời thường rơi vào kiệt quệ cảm xúc, còn con cái lớn lên trong môi trường bất an, dễ hình thành gắn bó không an toàn và lặp lại vòng xoáy rối loạn ở thế hệ sau.

Một yếu tố cần nhấn mạnh là khả năng thay đổi thấp. Rối loạn nhân cách thuộc nhóm B thường có gốc rễ sâu trong cấu trúc tâm lý, hình thành từ thời thơ ấu và củng cố qua nhiều năm. Nhiều cá nhân trong nhóm này không nhận thức được vấn đề của mình, hoặc cho rằng lỗi thuộc về người khác. Ngay cả khi tham gia trị liệu, tiến trình thay đổi thường chậm, nhiều thất bại, và dễ tái diễn hành vi cũ. Điều này khiến người bạn đời kỳ vọng thay đổi thường rơi vào thất vọng kéo dài, tiếp tục mắc kẹt trong vòng lặp bạo lực – hòa giải – tái bạo lực.

Chính vì vậy, mối quan hệ bệnh lý độc hại với người nhóm B mang tính nguy hiểm cao và có khả năng thay đổi thấp. Rời bỏ hoặc đặt ranh giới cứng rắn thường là lựa chọn duy nhất để bảo vệ an toàn thân thể, tinh thần và ngăn chặn tổn thương thế hệ. Đôi khi, điều dũng cảm nhất không phải là kiên nhẫn chịu đựng, mà là biết khi nào cần bước ra khỏi vòng xoáy độc hại để tìm lại sự bình yên và lành mạnh cho bản thân và gia đình.

MIA NGUYỄN

 

Rối loạn nhân cách nhóm B, bao gồm nhân cách ranh giới (borderline), chống đối xã hội (antisocial), ái kỷ (narcissistic) và kịch tính (histrionic), thường gắn liền với các mối quan hệ hỗn loạn, kịch tính và đầy căng thẳng. Khi yêu hoặc kết hôn với một người thuộc nhóm này, đặc biệt là khi triệu chứng rõ rệt và kéo dài, mối quan hệ dễ trở thành bệnh lý độc hại. Đây không chỉ là một dạng xung đột trong đời sống hôn nhân thông thường, mà là vòng xoáy nguy hiểm có thể bào mòn tinh thần và đe dọa sự an toàn của những người liên quan.

Đặc điểm nổi bật của mối quan hệ này là hành vi thiếu suy nghĩ và bạo lực. Người nhóm B có thể bùng nổ, lash out dữ dội chỉ vì một lời phê bình nhỏ. Họ dễ sử dụng bạo lực ngôn từ, thể chất, hoặc thao túng cảm xúc để duy trì quyền kiểm soát. Song song đó là sự né tránh trách nhiệm: họ ít khi thừa nhận sai lầm, thường đổ lỗi cho bạn đời, con cái hoặc hoàn cảnh. Điều này khiến người thân cảm thấy mình luôn là “thủ phạm”, còn cá nhân rối loạn nhân cách giữ vai trò nạn nhân hoặc kẻ điều khiển.

Mối quan hệ độc hại trong nhóm B cũng gắn liền với hành vi bốc đồng và lạm dụng chất. Họ có thể tiêu xài liều lĩnh, ngoại tình, dùng rượu hoặc ma túy để giải tỏa, kéo cả gia đình vào vòng xoáy bất ổn. Những hành vi này làm gia tăng nguy cơ bạo lực, phá sản, tai nạn và xung đột liên tục. Trong không khí ấy, bạn đời thường rơi vào kiệt quệ cảm xúc, còn con cái lớn lên trong môi trường bất an, dễ hình thành gắn bó không an toàn và lặp lại vòng xoáy rối loạn ở thế hệ sau.

Một yếu tố cần nhấn mạnh là khả năng thay đổi thấp. Rối loạn nhân cách thuộc nhóm B thường có gốc rễ sâu trong cấu trúc tâm lý, hình thành từ thời thơ ấu và củng cố qua nhiều năm. Nhiều cá nhân trong nhóm này không nhận thức được vấn đề của mình, hoặc cho rằng lỗi thuộc về người khác. Ngay cả khi tham gia trị liệu, tiến trình thay đổi thường chậm, nhiều thất bại, và dễ tái diễn hành vi cũ. Điều này khiến người bạn đời kỳ vọng thay đổi thường rơi vào thất vọng kéo dài, tiếp tục mắc kẹt trong vòng lặp bạo lực – hòa giải – tái bạo lực.

Chính vì vậy, mối quan hệ bệnh lý độc hại với người nhóm B mang tính nguy hiểm cao và có khả năng thay đổi thấp. Rời bỏ hoặc đặt ranh giới cứng rắn thường là lựa chọn duy nhất để bảo vệ an toàn thân thể, tinh thần và ngăn chặn tổn thương thế hệ. Đôi khi, điều dũng cảm nhất không phải là kiên nhẫn chịu đựng, mà là biết khi nào cần bước ra khỏi vòng xoáy độc hại để tìm lại sự bình yên và lành mạnh cho bản thân và gia đình.

MIA NGUYỄN

TẠI SAO VIỆT NAM ÍT NƠI ĐÀO TẠO TÂM LÝ TRỊ LIỆU?

Tâm lý trị liệu – hiểu như một ngành khoa học ứng dụng đòi hỏi đào tạo bài bản, giám sát lâm sàng và tiêu chuẩn đạo đức nghiêm ngặt – hiện còn khan hiếm tại Việt Nam. Sự thiếu hụt này không chỉ đến từ khó khăn trong hệ thống giáo dục mà còn bắt nguồn từ văn hóa, chính...

ĐỨA TRẺ VÀ NGƯỜI MẸ TRẦM CẢM

  Khi người mẹ rơi vào trầm cảm, đứa trẻ không chỉ mất đi nguồn chăm sóc thường xuyên mà còn thiếu vắng sự kết nối cảm xúc – yếu tố thiết yếu cho sự phát triển thần kinh và gắn bó. Trầm cảm khiến người mẹ trở nên rút lui, nét mặt ít biểu cảm, giọng nói phẳng, khả...

KHI NGƯỜI MẸ ĐE DỌA BỎ MẶT CON TRAI MÌNH…

  Khi một người mẹ đe dọa bỏ mặc, rời đi, hoặc “không cần con nữa”, trải nghiệm này gây ra một dạng sang chấn gắn bó đặc biệt nặng nề đối với đứa trẻ, kể cả khi lời đe dọa không trở thành sự thật. Đối với trẻ em, người mẹ đại diện cho sự sống còn, an toàn và ổn...

NỖI ĐAU MẤT NGƯỜI THÂN

Khi cơ thể và tâm trí cùng tan vỡ Mất người thân là một trong những trải nghiệm đau đớn nhất mà con người có thể trải qua. Nó không chỉ là việc một người rời khỏi cuộc đời ta, mà còn là sự sụp đổ của cảm giác gắn bó, an toàn và ý nghĩa sống. Với nhiều người, đây không...

SANG CHẤN ĐẠO ĐỨC – MORAL INJURY

Khi vết thương nằm ở tầng sâu của lương tâm Không phải mọi sang chấn đều đến từ sợ hãi hay bạo lực. Có những tổn thương không nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng gặm nhấm con người từ bên trong – đó là sang chấn đạo đức (moral injury). Nó xuất hiện khi một người làm,...

TẠI SAO VIỆT NAM ÍT NƠI ĐÀO TẠO TÂM LÝ TRỊ LIỆU?

Tâm lý trị liệu – hiểu như một ngành khoa học ứng dụng đòi hỏi đào tạo bài bản, giám sát lâm sàng và tiêu chuẩn đạo đức nghiêm ngặt – hiện còn khan hiếm tại Việt Nam. Sự thiếu hụt này không chỉ đến từ khó khăn trong hệ thống giáo dục mà còn bắt nguồn từ văn hóa, chính...

ĐỨA TRẺ VÀ NGƯỜI MẸ TRẦM CẢM

  Khi người mẹ rơi vào trầm cảm, đứa trẻ không chỉ mất đi nguồn chăm sóc thường xuyên mà còn thiếu vắng sự kết nối cảm xúc – yếu tố thiết yếu cho sự phát triển thần kinh và gắn bó. Trầm cảm khiến người mẹ trở nên rút lui, nét mặt ít biểu cảm, giọng nói phẳng, khả...

KHI NGƯỜI MẸ ĐE DỌA BỎ MẶT CON TRAI MÌNH…

  Khi một người mẹ đe dọa bỏ mặc, rời đi, hoặc “không cần con nữa”, trải nghiệm này gây ra một dạng sang chấn gắn bó đặc biệt nặng nề đối với đứa trẻ, kể cả khi lời đe dọa không trở thành sự thật. Đối với trẻ em, người mẹ đại diện cho sự sống còn, an toàn và ổn...

NỖI ĐAU MẤT NGƯỜI THÂN

Khi cơ thể và tâm trí cùng tan vỡ Mất người thân là một trong những trải nghiệm đau đớn nhất mà con người có thể trải qua. Nó không chỉ là việc một người rời khỏi cuộc đời ta, mà còn là sự sụp đổ của cảm giác gắn bó, an toàn và ý nghĩa sống. Với nhiều người, đây không...

SANG CHẤN ĐẠO ĐỨC – MORAL INJURY

Khi vết thương nằm ở tầng sâu của lương tâm Không phải mọi sang chấn đều đến từ sợ hãi hay bạo lực. Có những tổn thương không nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng gặm nhấm con người từ bên trong – đó là sang chấn đạo đức (moral injury). Nó xuất hiện khi một người làm,...

PHÂN LY CƠ THỂ

  Phân ly cơ thể (somatic dissociation) là một dạng đặc biệt của phản ứng phân ly, trong đó sự tách rời không diễn ra ở cấp độ ý thức hay ký ức, mà biểu hiện trực tiếp thông qua cảm giác cơ thể, tri giác thân thể và các chức năng sinh học. Đây là một chiến lược...

PHÂN LY BẢN NGÃ

  Dissociative parts – hay các phần phân ly của bản ngã – là khái niệm trung tâm trong tâm lý học sang chấn hiện đại, mô tả hiện tượng tâm trí con người “tách ra” thành nhiều phần tương đối độc lập nhằm thích nghi với các trải nghiệm đau thương vượt quá khả năng...

NHỮNG ĐỨA TRẺ ĂN CẮP

Tiếng nói thầm lặng của nỗi đau Khi một đứa trẻ bị phát hiện ăn cắp, người lớn thường vội vàng quy kết đó là hành vi sai trái, vô đạo đức hay “mất dạy”. Thế nhưng, nếu ta dừng lại để lắng nghe phía sau hành vi ấy, ta sẽ nhận ra đó không chỉ là câu chuyện về một món đồ...

PHÂN LY, TÊ LIỆT, ĐÔNG CỨNG GÂY ĐAU KHI QUAN HỆ

  Hiện tượng tê liệt, đông cứng hoặc phân ly ở bộ phận sinh dục nữ là một chủ đề nhạy cảm nhưng rất quan trọng trong lĩnh vực trị liệu tình dục và sang chấn. Đây không phải là dấu hiệu của sự “lạnh lùng” hay “thiếu ham muốn” như nhiều người lầm tưởng, mà là phản...

RỐI LOẠN PHÂN LY

  Khi tâm trí tách rời để sinh tồn Rối loạn phân ly là một cơ chế tự bảo vệ phức tạp của tâm trí, xảy ra khi con người phải đối diện với những trải nghiệm quá sức chịu đựng, thường là sang chấn nghiêm trọng trong thời thơ ấu như bạo hành, xâm hại tình dục, bỏ...