BẢO VỆ SỰ BUỒN CHÁN

BẢO VỆ SỰ BUỒN CHÁN

Lược dịch từ chương “Boredom and Excitement” của cuốn sách “The Conquest of Happiness” của tác giả Bertrand Russell.

Dường như con người là sinh vật duy nhất biết buồn chán. Lúc bị bắt đi, con vật cũng có vẻ buồn bã đấy. Nó đi đi lại lại rồi ngáp ngắn ngáp dài, nhưng về bản chất thì tôi chẳng thấy con vật có bất kỳ cảm giác nào tương đương với sự chán cả. Chúng dành hầu hết thời gian để canh chừng kẻ thù và tìm kiếm thức ăn hoặc làm cả hai cùng một lúc. Đôi khi chúng giao phối hoặc tìm một nơi ấm áp để trú ngụ. Mà kể cả trong những thời khắc không hạnh phúc, tôi cũng không cho rằng chúng biết đến cái gọi là chán.

Chúng ta ít có cơ hội để cảm thấy buồn chán hơn tổ tiên của mình nhưng lại sợ hãi cảm giác ấy hơn. Chúng ta nghĩ, hay đúng hơn là tin rằng, sự nhàm chán không phải là một trạng thái tự nhiên của nhân loại và ta có thể tránh khỏi nó bằng cách kịch liệt theo đuổi những thú vui sôi nổi hằng ngày.

Càng leo cao trên những nấc thang xã hội, hành trình truy tầm niềm hoan lạc cũng theo đó mà càng trở nên ráo riết. Những người có điều kiện không ngừng phiêu bạt từ chốn này sang nơi khác, mang theo niềm vui, những điệu nhảy và những ly rượu ngon, nhưng lại vì lý do nào đó mà luôn canh cánh một nỗi niềm khao khát được tận hưởng những việc ấy nhiều thêm nữa – tại một nơi chốn mới. Những kẻ đang phải lăn lộn kiếm sống thì nhận được buồn nhàm chán như một lẽ tất yếu mỗi ngày, còn những người đã đủ kinh tế để không phải quần quật lao động nữa thì luôn mơ đến một cuộc sống không bao giờ cảm thấy tẻ nhạt. Đây là một lý tưởng đẹp, nhưng tôi thấy khó mà thực hiện được. Rốt cuộc, đêm trước đó càng vui vẻ hoan lạc chừng nào, sáng hôm sau lại càng chán chường buồn tẻ chừng ấy.

Có lẽ buồn chán là một phần thiết yếu của đời sống. Mong muốn thoát khỏi buồn chán là một điều tự nhiên, và quả thật, toàn bộ nhân loại đều ra sức thoát khỏi nó ngay khi có cơ hội. Chiến tranh, khủng bố, những cuộc tàn sát đều là một phần của nỗ lực vượt thoát khỏi nỗi buồn chán; thậm chí phí sức cãi cọ với mấy tên hàng xóm còn đỡ hơn là phải ngồi im không làm gì. Vì thế, buồn chán là một vấn đề tối trọng đối với các nhà đạo đức, khi ít nhất phân nửa tội lỗi mà con người gây ra chỉ là vì nếu không phạm tội thì chán quá, chẳng biết nên làm gì.

Cuộc đời lúc nào cũng phấn khích, sôi nổi là một cuộc đời mỏi mệt, bởi nó đòi hỏi những kích thích ngày càng quyết liệt, mạnh mẽ để có thể lại đánh thức cảm giác hồi hộp – thứ được xem là một phần thiết yếu của niềm vui. Một người quá quen với phấn khích cũng giống như một người thèm ăn tiêu đến bệnh hoạn. Anh ta có thể ăn lượng hạt tiêu đủ khiến người khác nghẹt thở mà chẳng thèm nhíu mày. Phấn khích quá mức không chỉ làm suy yếu sức khỏe, mà còn làm lu mờ “khẩu vị” dành cho niềm vui và khả năng cảm thụ khoái cảm của con người.

Khả năng chịu đựng cuộc sống với ít nhiều đơn điệu là thứ mà ta cần được rèn luyện từ khi còn nhỏ. Các ông bố, bà mẹ thời hiện đại rất đáng trách trong khía cạnh này. Họ đưa cho con mình quá nhiều phương thức giải trí thụ động mà không nhận ra những ngày rỗi trí quan trọng với một đứa trẻ ra sao, dĩ nhiên là ngoại trừ một vài dịp đặc biệt nào đó.

Niềm vui chủ yếu của con trẻ nên được gặt hái khi chúng tự mình khai thác sự hứng thú và sáng tạo từ những thứ xung quanh. Những thú vui thụ động như đi xem biểu diễn tại nhà hát nên được hạn chế hết mức. Sự phấn khích mang bản chất của thuốc gây nghiện, nó khiến ta ngày càng thèm muốn và đòi hỏi nó nhiều hơn, theo một cách mãnh liệt hơn, và quá trình tiếp nhận kích thích thụ động lại đi ngược với bản tính tự nhiên của nhân loại. Giống như một cây non, một đứa trẻ sẽ phát triển tốt nhất khi mảnh đất của mình không bị làm phiền và tùy ý đào xới. 

Tôi không có ý nói nỗi buồn chán có công trạng gì to tát cả. Tôi chỉ tin rằng những thứ tốt đẹp sẽ không thể tồn tại nếu thiếu đi một chút đơn điệu và tẻ nhạt nhất định. Một thế hệ không thể chịu đựng nỗi nhàm chán sẽ là một thế hệ của những kẻ tầm thường, những kẻ đang cố tách biệt khỏi chu trình chậm rãi của tạo hóa, những kẻ với sự sống nội tại ngày một khô cằn, tựa như những nhành hoa bị cắt rễ và nằm đờ đẫn trong chiếc bình lạnh lẽo vô tri giác.

Tất cả những cuốn sách tuyệt vời đều chứa những phần nhàm chán, và tất cả những cuộc đời vĩ đại của các vĩ nhân đều chứa đựng những ngày tháng trải dài chẳng lấy gì thú vị.

Một cuộc đời hạnh phúc là một cuộc đời có phần nhiều trôi qua trong yên tĩnh, bởi chỉ trong một bầu không khí tĩnh tại, niềm hoan lạc đích thực mới có thể duy trì.

CATHERINE

Lược dịch từ chương “Boredom and Excitement” của cuốn sách “The Conquest of Happiness” của tác giả Bertrand Russell.

Dường như con người là sinh vật duy nhất biết buồn chán. Lúc bị bắt đi, con vật cũng có vẻ buồn bã đấy. Nó đi đi lại lại rồi ngáp ngắn ngáp dài, nhưng về bản chất thì tôi chẳng thấy con vật có bất kỳ cảm giác nào tương đương với sự chán cả. Chúng dành hầu hết thời gian để canh chừng kẻ thù và tìm kiếm thức ăn hoặc làm cả hai cùng một lúc. Đôi khi chúng giao phối hoặc tìm một nơi ấm áp để trú ngụ. Mà kể cả trong những thời khắc không hạnh phúc, tôi cũng không cho rằng chúng biết đến cái gọi là chán.

Chúng ta ít có cơ hội để cảm thấy buồn chán hơn tổ tiên của mình nhưng lại sợ hãi cảm giác ấy hơn. Chúng ta nghĩ, hay đúng hơn là tin rằng, sự nhàm chán không phải là một trạng thái tự nhiên của nhân loại và ta có thể tránh khỏi nó bằng cách kịch liệt theo đuổi những thú vui sôi nổi hằng ngày.

Càng leo cao trên những nấc thang xã hội, hành trình truy tầm niềm hoan lạc cũng theo đó mà càng trở nên ráo riết. Những người có điều kiện không ngừng phiêu bạt từ chốn này sang nơi khác, mang theo niềm vui, những điệu nhảy và những ly rượu ngon, nhưng lại vì lý do nào đó mà luôn canh cánh một nỗi niềm khao khát được tận hưởng những việc ấy nhiều thêm nữa – tại một nơi chốn mới. Những kẻ đang phải lăn lộn kiếm sống thì nhận được buồn nhàm chán như một lẽ tất yếu mỗi ngày, còn những người đã đủ kinh tế để không phải quần quật lao động nữa thì luôn mơ đến một cuộc sống không bao giờ cảm thấy tẻ nhạt. Đây là một lý tưởng đẹp, nhưng tôi thấy khó mà thực hiện được. Rốt cuộc, đêm trước đó càng vui vẻ hoan lạc chừng nào, sáng hôm sau lại càng chán chường buồn tẻ chừng ấy.

Có lẽ buồn chán là một phần thiết yếu của đời sống. Mong muốn thoát khỏi buồn chán là một điều tự nhiên, và quả thật, toàn bộ nhân loại đều ra sức thoát khỏi nó ngay khi có cơ hội. Chiến tranh, khủng bố, những cuộc tàn sát đều là một phần của nỗ lực vượt thoát khỏi nỗi buồn chán; thậm chí phí sức cãi cọ với mấy tên hàng xóm còn đỡ hơn là phải ngồi im không làm gì. Vì thế, buồn chán là một vấn đề tối trọng đối với các nhà đạo đức, khi ít nhất phân nửa tội lỗi mà con người gây ra chỉ là vì nếu không phạm tội thì chán quá, chẳng biết nên làm gì.

Cuộc đời lúc nào cũng phấn khích, sôi nổi là một cuộc đời mỏi mệt, bởi nó đòi hỏi những kích thích ngày càng quyết liệt, mạnh mẽ để có thể lại đánh thức cảm giác hồi hộp – thứ được xem là một phần thiết yếu của niềm vui. Một người quá quen với phấn khích cũng giống như một người thèm ăn tiêu đến bệnh hoạn. Anh ta có thể ăn lượng hạt tiêu đủ khiến người khác nghẹt thở mà chẳng thèm nhíu mày. Phấn khích quá mức không chỉ làm suy yếu sức khỏe, mà còn làm lu mờ “khẩu vị” dành cho niềm vui và khả năng cảm thụ khoái cảm của con người.

Khả năng chịu đựng cuộc sống với ít nhiều đơn điệu là thứ mà ta cần được rèn luyện từ khi còn nhỏ. Các ông bố, bà mẹ thời hiện đại rất đáng trách trong khía cạnh này. Họ đưa cho con mình quá nhiều phương thức giải trí thụ động mà không nhận ra những ngày rỗi trí quan trọng với một đứa trẻ ra sao, dĩ nhiên là ngoại trừ một vài dịp đặc biệt nào đó.

Niềm vui chủ yếu của con trẻ nên được gặt hái khi chúng tự mình khai thác sự hứng thú và sáng tạo từ những thứ xung quanh. Những thú vui thụ động như đi xem biểu diễn tại nhà hát nên được hạn chế hết mức. Sự phấn khích mang bản chất của thuốc gây nghiện, nó khiến ta ngày càng thèm muốn và đòi hỏi nó nhiều hơn, theo một cách mãnh liệt hơn, và quá trình tiếp nhận kích thích thụ động lại đi ngược với bản tính tự nhiên của nhân loại. Giống như một cây non, một đứa trẻ sẽ phát triển tốt nhất khi mảnh đất của mình không bị làm phiền và tùy ý đào xới. 

Tôi không có ý nói nỗi buồn chán có công trạng gì to tát cả. Tôi chỉ tin rằng những thứ tốt đẹp sẽ không thể tồn tại nếu thiếu đi một chút đơn điệu và tẻ nhạt nhất định. Một thế hệ không thể chịu đựng nỗi nhàm chán sẽ là một thế hệ của những kẻ tầm thường, những kẻ đang cố tách biệt khỏi chu trình chậm rãi của tạo hóa, những kẻ với sự sống nội tại ngày một khô cằn, tựa như những nhành hoa bị cắt rễ và nằm đờ đẫn trong chiếc bình lạnh lẽo vô tri giác.

Tất cả những cuốn sách tuyệt vời đều chứa những phần nhàm chán, và tất cả những cuộc đời vĩ đại của các vĩ nhân đều chứa đựng những ngày tháng trải dài chẳng lấy gì thú vị.

Một cuộc đời hạnh phúc là một cuộc đời có phần nhiều trôi qua trong yên tĩnh, bởi chỉ trong một bầu không khí tĩnh tại, niềm hoan lạc đích thực mới có thể duy trì.

CATHERINE

KÌM NÉN CẢM XÚC VÀ “BẤT LỰC” TRONG TÌNH DỤC

Nhiều người vẫn nghĩ tình dục chỉ liên quan đến cơ thể – rằng nếu có người yêu thương mình, nếu đủ hấp dẫn, đủ “kỹ thuật”, thì chắc chắn sẽ có ham muốn và khoái cảm. Thế nhưng, thực tế không đơn giản như vậy. Có những người rất yêu bạn đời của mình, rất muốn gần gũi,...

NHỮNG ĐỨA TRẺ KHÔNG ĐƯỢC KHÓC

  Có những đứa trẻ lớn lên trong những ngôi nhà nơi tiếng khóc là điều cấm kỵ. Chúng không được phép thể hiện sự yếu đuối, không được “làm quá”, không được rơi lệ dù trong lòng đầy giông bão. Thay vì được ôm ấp khi đau buồn, chúng thường nghe những lời như “nín...

“ĐƠ” MÃN TÍNH

Khi im lặng không phải là bình yên, mà là tê liệt thần kinh Có những đứa trẻ dường như “ngoan ngoãn”, “ít phiền hà”, ngồi yên một mình hàng giờ liền, không đòi hỏi, không khóc, không phản kháng. Trong mắt người lớn, đó là một đứa trẻ “dễ nuôi”. Nhưng đằng sau sự lặng...

KHI CON GÁI KHÔNG ĐƯỢC ƯU TIÊN

  Trong nhiều gia đình, đặc biệt ở những nền văn hóa coi trọng nam giới, việc con trai được ưu tiên và con gái bị xem nhẹ không chỉ là một bất công xã hội mà còn là một trải nghiệm sang chấn sâu sắc, để lại dấu vết vô hình trong mối gắn bó, cảm nhận về cơ thể và...

CON GÁI KHÔNG QUAN TRỌNG BẰNG CON TRAI

Trong nhiều nền văn hóa, đặc biệt là các xã hội Á Đông truyền thống, việc sinh con trai thường được coi là một “thành tựu”, còn việc sinh con gái có thể bị xem là “kém giá trị”. Đối với một đứa bé gái, việc sinh ra đã là một nỗi thất vọng trong mắt cha mẹ không chỉ là...

KÌM NÉN CẢM XÚC VÀ “BẤT LỰC” TRONG TÌNH DỤC

Nhiều người vẫn nghĩ tình dục chỉ liên quan đến cơ thể – rằng nếu có người yêu thương mình, nếu đủ hấp dẫn, đủ “kỹ thuật”, thì chắc chắn sẽ có ham muốn và khoái cảm. Thế nhưng, thực tế không đơn giản như vậy. Có những người rất yêu bạn đời của mình, rất muốn gần gũi,...

VÌ SAO PHỤ NỮ Ở LẠI VỚI NGƯỜI TỆ BẠC

Có nhiều người phụ nữ, dù ngoài xã hội thành công, giỏi giang, được người khác nể trọng, nhưng trong tình yêu lại trở nên nhỏ bé, nhún nhường, thậm chí cam chịu. Họ dành hết tâm sức chăm sóc cho người đàn ông chẳng xứng đáng – thờ ơ, ích kỷ, vô tâm, thậm chí có lúc...

NHỮNG ĐỨA TRẺ KHÔNG ĐƯỢC KHÓC

  Có những đứa trẻ lớn lên trong những ngôi nhà nơi tiếng khóc là điều cấm kỵ. Chúng không được phép thể hiện sự yếu đuối, không được “làm quá”, không được rơi lệ dù trong lòng đầy giông bão. Thay vì được ôm ấp khi đau buồn, chúng thường nghe những lời như “nín...

“ĐƠ” MÃN TÍNH

Khi im lặng không phải là bình yên, mà là tê liệt thần kinh Có những đứa trẻ dường như “ngoan ngoãn”, “ít phiền hà”, ngồi yên một mình hàng giờ liền, không đòi hỏi, không khóc, không phản kháng. Trong mắt người lớn, đó là một đứa trẻ “dễ nuôi”. Nhưng đằng sau sự lặng...

KHI CON GÁI KHÔNG ĐƯỢC ƯU TIÊN

  Trong nhiều gia đình, đặc biệt ở những nền văn hóa coi trọng nam giới, việc con trai được ưu tiên và con gái bị xem nhẹ không chỉ là một bất công xã hội mà còn là một trải nghiệm sang chấn sâu sắc, để lại dấu vết vô hình trong mối gắn bó, cảm nhận về cơ thể và...

CON GÁI KHÔNG QUAN TRỌNG BẰNG CON TRAI

Trong nhiều nền văn hóa, đặc biệt là các xã hội Á Đông truyền thống, việc sinh con trai thường được coi là một “thành tựu”, còn việc sinh con gái có thể bị xem là “kém giá trị”. Đối với một đứa bé gái, việc sinh ra đã là một nỗi thất vọng trong mắt cha mẹ không chỉ là...

LIỆU PHÁP EMDR- ĐIỀU TRỊ SANG CHẤN DO THIÊN TAI, NGHỊCH CẢNH

  Trong những năm gần đây, liệu pháp EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing – Tái xử lý và giải mẫn cảm qua chuyển động mắt) đã trở thành một trong những phương pháp điều trị sang chấn tâm lý được công nhận và ứng dụng rộng rãi. Phương pháp này được...

QUYỀN LỰC CỦA KẺ XÂM HẠI NƠI CÔNG SỞ

Trong môi trường công sở – nơi lẽ ra phải là không gian của sự an toàn, chuyên nghiệp và tôn trọng lẫn nhau – các hành vi quấy rối, xâm hại và cưỡng hiếp vẫn có thể xảy ra một cách tinh vi và dai dẳng. Vấn đề không chỉ nằm ở hành vi sai trái của một cá nhân, mà còn ở...

KHI ĐÀN ÔNG THÍCH BỊ TRỪNG PHẠT

Trong văn hóa hiện đại, người đàn ông thành đạt, quyết đoán và nắm quyền kiểm soát thường được xem là biểu tượng của bản lĩnh và nam tính. Thế nhưng, phía sau lớp vỏ cứng cỏi đó, không hiếm người lại tìm thấy sự giải thoát kỳ lạ trong việc trở thành “kẻ phục tùng”...

NỮ CƯỜNG NHÂN HÓA THÀNH NÔ LỆ

Trong xã hội hiện đại, hình tượng "nữ cường nhân" – người phụ nữ độc lập, bản lĩnh, đạt được thành công vượt trội trong sự nghiệp – ngày càng phổ biến. Thế nhưng, không hiếm khi phía sau sự mạnh mẽ ấy lại là một đời sống tình cảm đầy rối ren, nơi họ cảm thấy mình như...