ĐÀN ÔNG KHÔNG LÀ THẾ!

ĐÀN ÔNG KHÔNG LÀ THẾ!

 

“Đàn ông là thế” có phải là một lời biện minh cho sự ích kỷ của một số người nhằm thỏa mãn tính cam chịu của cánh đàn bà?  Chính cách nuôi dạy từ trong gia đình đã hình thành một tư tưởng hệ nhún nhường kéo theo việc ngó lơ ở cả đàn ông và phụ nữ. Đó là nguyên nhân của những nỗi ấm ức khiến kẻ khóc người cười và cứ thế mạnh ai cứ tiếp tục đổ hết lỗi lầm cho nhau.

Đàn ông và phụ nữ do đâu mà khác biệt

Mỗi chúng ta là sản phẩm của quá khứ, của những thông điệp mà ta nhận được không chỉ từ cha mẹ, gia đình và người thân, mà còn từ chính bạn bè, thầy cô, tivi, tạp chí, phim ảnh, âm nhạc và cả Internet. 

Dù ý thức hay không thì những thông điệp này đã trở thành một phần tạo nên con người chúng ta, cách bạn lựa chọn trở thành người đàn ông và phụ nữ như thế nào trong xã hội hiện đại, cách bạn tương tác với người xung quanh và những gì bạn nghĩ mình xứng đáng nhận được.

Phụ nữ từ nhỏ đã được nuôi dạy theo hướng làm hài lòng người khác và tuân thủ theo khuôn phép. Đàn ông thì được khuyến khích thể hiện cái Tôi và bản lĩnh của mình. Sự tự do và nuông chìu từ chính những người cha, người mẹ đã tạo ra một số những anh chồng hờ hững với công việc gia đình, thích thể hiện, gia trưởng và hay kì kèo hoạnh họe, huyễn hoặc vị trí của bản thân. Họ  luôn tìm cách nghĩ rằng đàn ông là chỉ biết làm việc lớn dù rằng chẳng biết việc đại sự đó là như thế nào.

Trong lần tình cờ tôi đến thăm cô bạn học cùng Đại học vừa sinh em bé. Vừa bước vào nhà tôi đã nghe tiếng Hoàng vọng ra. Anh vừa mới nghỉ việc không chấp nhận cảnh đi làm công ăn lương suốt ngày. Anh cho rằng bản thân mình giỏi đủ làm ông này ông nọ nhưng do bị chèn ép và thời cơ chưa tới mới ra nông nỗi này. Ngồi cùng Yến gương mặt sầu não vì lo lắng cho con giờ lại phải lo thêm anh chồng suốt ngày chỉ thích mơ với mộng. 

Hoàng học hết cấp ba rồi xin vào học trung cấp du lịch, cha mẹ anh không giàu nhưng cũng đủ lo cho anh không thiếu thứ gì. Học giữa chừng anh chê công việc hướng dẫn đi sớm về khuya thế là anh bỏ học xin làm việc lễ tân văn phòng. Anh làm được ít thời gian thì lại bảo không thăng tiếng rồi ở nhà đợi ông bác ở quê xin việc Nhà nước làm. Cứ thế anh chẳng màng lo nghĩ, ba năm anh thay đổi gần 10 công việc. Yến bảo anh lúc nào cũng thích thể hiện mình, chưa bao giờ phụ cô việc nhà lại thêm cái tính ỷ lại không biết nhún nhường mà  trình độ thì không tới đâu nên mãi cũng không thể nào ổn định nổi.

Ngoài kia còn biết bao người như Hoàng, những người con cầu khẩn chưa bao giờ thích làm việc nhà hay giúp đỡ gia đình. Họ phù phiếm như thể đàn ông sinh ra là có tất cả không cần cố gắng.

Đàn ông nông nổi cũng do phụ nữ “bắc cầu”

“Tiên trách kỷ hậu trách nhân”, trước khi trách các anh thì phụ nữ chúng ta phải tự nhìn lại bản thân mình trước đã. Làm mẹ là một việc vô cùng thiêng liêng và cao quý, đàn ông tốt hay xấu từ lúc còn “đỏ hỏn” phần lớn là do phụ nữ quyết định. Đàn ông có nông nổi cũng là do phụ nữ “bắc cầu” hay do được nuông chiều từ nhỏ và lớn lên trở thành thói quen chẳng thể thay đổi. 

Anh Thư suốt ngày cằn nhằn vì anh chồng chẳng bao giờ chịu chơi với con và làm công việc nhà. Theo chồng Anh Thư thì nấu cơm, rửa chén, quét nhà là chuyện vặt, chuyện của đàn bà. Cũng giống như nhậu, chửi thề, hút thuốc lá, ngồi quán tám chuyện là nhu cầu của đàn ông, phụ nữ là phải ăn mặc kín đáo, không la cà, nói năng hòa nhã và biết làm việc nhà, nuôi dạy con cái, phục vụ chồng, gia đình chồng, bạn bè, hàng xóm và cần thiết hơn nữa là phải biết làm thêm việc xã hội.

Còn đâu là tình yêu, sự chia ngọt sẻ bùi giữa hai vợ chồng. Còn đâu là sớm tối có nhau khi mà tất cả các quán nhậu Sài Gòn và từng ngã đường ở Việt Nam lấp đầy các anh chồng thích nói chuyện đao to búa lớn? Ai sẽ mang đến niềm vui và tiếng cười cho gia đình, con cái khi mà người phụ nữ ở nhà phải quằn gánh lo âu? 

Bức tranh gia đình bị bóp méo và hụt hẫng trong đôi mắt trẻ thơ để rồi khi trưởng thành chúng quen dần với những thói quen của cha mẹ và tự mình mắc kẹt trong cái bẫy “gái ngoan” và “đàn ông phải thế” mà chính những người đi trước tạo ra.

Chuẩn mực trong cuộc sống là do mỗi người góp nhặt, rèn luyện và học hỏi. Một gia đình hạnh phúc cần lắm sự chung tay của cả hai vợ chồng. Không phải vô tình mà ông bà ta lại gọi vợ chồng chung sống với nhau lâu ngày là “đôi bạn đời”. Vì nếu không phải bạn thì sao ta có thể tôn trọng nhau, chia sẻ và quan tâm nhau một cách khách quan nhất có thể. 

Xin đừng đánh đồng đàn ông không phải ai cũng thế!

“Đàn ông phải thế” một lần nữa lại đặt ra những tiêu chuẩn vô lý, dường như chỉ để ngụy biện cho sự vô tâm, thờ ơ, ích kỷ. Thế nhưng, cũng chính trong thế giới phụ nữ cũng có người lại dễ dàng bằng lòng và làm ngơ trước những thói hư, tật xấu của con trai và anh chồng ở nhà. Họ bất lực và tự an ủi mình rằng “Đàn ông chắc ai cũng thế !”.

Nhưng xin đính chính đàn ông không phải ai cũng vậy. Cũng giống như phụ nữ có người vô tâm thì ắt cũng sẽ có nhiều người có tâm với gia đình và chồng con của mình. Thói quen trong suy nghĩ, tư duy tuy khó thay đổi nhưng hoàn toàn không phải là không thể nếu chúng ta được giáo dục tốt ngay từ nhỏ. 

Đừng bằng lòng với những gì mình thấy hay những quan điểm đàn ông phải nhậu nhẹt, phải tụ tập bạn bè, phải la cà quán xá, phải có thú vui, không gian riêng, có được tự do, phải năm thê bảy thiếp mới là đàn ông.

Chẳng người đàn ông tốt nào muốn mình phải thế vì họ có sĩ diện, biết lẽ phải và chẳng ai muốn đánh đổi hạnh phúc gia đình, tình yêu vợ con của mình cho những cái “vui” qua đường không đáng. Vì vợ cũng chính là người sẽ cùng bạn đi tới cuối con đường đời lắm chông gai, cùng bạn đầu ấp tay gối qua những bão giông của thường ngày.

Thế nên phụ nữ hãy biết rộng lượng với người đàn ông xứng đáng và cũng nên ích kỷ vì mình một chút để không ôm hết thiệt thòi, tủi phận. Phụ nữ có bản lĩnh sẽ biết lựa chọn và nuông chiều bản thân hơn là phải chấp nhận những lời ngụy biện lạc lối. Chẳng ai ép mình làm một sự chọn lựa, nên hãy trân trọng những gì bạn đang có để không nuối tiếc khi những điều đẹp nhất bỗng ra đi mà chẳng thể nào ta tìm kiếm hay đong đầy lại được.

MIA NGUYỄN

“Đàn ông là thế” có phải là một lời biện minh cho sự ích kỷ của một số người nhằm thỏa mãn tính cam chịu của cánh đàn bà?  Chính cách nuôi dạy từ trong gia đình đã hình thành một tư tưởng hệ nhún nhường kéo theo việc ngó lơ ở cả đàn ông và phụ nữ. Đó là nguyên nhân của những nỗi ấm ức khiến kẻ khóc người cười và cứ thế mạnh ai cứ tiếp tục đổ hết lỗi lầm cho nhau.

Đàn ông và phụ nữ do đâu mà khác biệt

Mỗi chúng ta là sản phẩm của quá khứ, của những thông điệp mà ta nhận được không chỉ từ cha mẹ, gia đình và người thân, mà còn từ chính bạn bè, thầy cô, tivi, tạp chí, phim ảnh, âm nhạc và cả Internet. 

Dù ý thức hay không thì những thông điệp này đã trở thành một phần tạo nên con người chúng ta, cách bạn lựa chọn trở thành người đàn ông và phụ nữ như thế nào trong xã hội hiện đại, cách bạn tương tác với người xung quanh và những gì bạn nghĩ mình xứng đáng nhận được.

Phụ nữ từ nhỏ đã được nuôi dạy theo hướng làm hài lòng người khác và tuân thủ theo khuôn phép. Đàn ông thì được khuyến khích thể hiện cái Tôi và bản lĩnh của mình. Sự tự do và nuông chìu từ chính những người cha, người mẹ đã tạo ra một số những anh chồng hờ hững với công việc gia đình, thích thể hiện, gia trưởng và hay kì kèo hoạnh họe, huyễn hoặc vị trí của bản thân. Họ  luôn tìm cách nghĩ rằng đàn ông là chỉ biết làm việc lớn dù rằng chẳng biết việc đại sự đó là như thế nào.

Trong lần tình cờ tôi đến thăm cô bạn học cùng Đại học vừa sinh em bé. Vừa bước vào nhà tôi đã nghe tiếng Hoàng vọng ra. Anh vừa mới nghỉ việc không chấp nhận cảnh đi làm công ăn lương suốt ngày. Anh cho rằng bản thân mình giỏi đủ làm ông này ông nọ nhưng do bị chèn ép và thời cơ chưa tới mới ra nông nỗi này. Ngồi cùng Yến gương mặt sầu não vì lo lắng cho con giờ lại phải lo thêm anh chồng suốt ngày chỉ thích mơ với mộng. 

Hoàng học hết cấp ba rồi xin vào học trung cấp du lịch, cha mẹ anh không giàu nhưng cũng đủ lo cho anh không thiếu thứ gì. Học giữa chừng anh chê công việc hướng dẫn đi sớm về khuya thế là anh bỏ học xin làm việc lễ tân văn phòng. Anh làm được ít thời gian thì lại bảo không thăng tiếng rồi ở nhà đợi ông bác ở quê xin việc Nhà nước làm. Cứ thế anh chẳng màng lo nghĩ, ba năm anh thay đổi gần 10 công việc. Yến bảo anh lúc nào cũng thích thể hiện mình, chưa bao giờ phụ cô việc nhà lại thêm cái tính ỷ lại không biết nhún nhường mà  trình độ thì không tới đâu nên mãi cũng không thể nào ổn định nổi.

Ngoài kia còn biết bao người như Hoàng, những người con cầu khẩn chưa bao giờ thích làm việc nhà hay giúp đỡ gia đình. Họ phù phiếm như thể đàn ông sinh ra là có tất cả không cần cố gắng.

Đàn ông nông nổi cũng do phụ nữ “bắc cầu”

“Tiên trách kỷ hậu trách nhân”, trước khi trách các anh thì phụ nữ chúng ta phải tự nhìn lại bản thân mình trước đã. Làm mẹ là một việc vô cùng thiêng liêng và cao quý, đàn ông tốt hay xấu từ lúc còn “đỏ hỏn” phần lớn là do phụ nữ quyết định. Đàn ông có nông nổi cũng là do phụ nữ “bắc cầu” hay do được nuông chiều từ nhỏ và lớn lên trở thành thói quen chẳng thể thay đổi. 

Anh Thư suốt ngày cằn nhằn vì anh chồng chẳng bao giờ chịu chơi với con và làm công việc nhà. Theo chồng Anh Thư thì nấu cơm, rửa chén, quét nhà là chuyện vặt, chuyện của đàn bà. Cũng giống như nhậu, chửi thề, hút thuốc lá, ngồi quán tám chuyện là nhu cầu của đàn ông, phụ nữ là phải ăn mặc kín đáo, không la cà, nói năng hòa nhã và biết làm việc nhà, nuôi dạy con cái, phục vụ chồng, gia đình chồng, bạn bè, hàng xóm và cần thiết hơn nữa là phải biết làm thêm việc xã hội.

Còn đâu là tình yêu, sự chia ngọt sẻ bùi giữa hai vợ chồng. Còn đâu là sớm tối có nhau khi mà tất cả các quán nhậu Sài Gòn và từng ngã đường ở Việt Nam lấp đầy các anh chồng thích nói chuyện đao to búa lớn? Ai sẽ mang đến niềm vui và tiếng cười cho gia đình, con cái khi mà người phụ nữ ở nhà phải quằn gánh lo âu? 

Bức tranh gia đình bị bóp méo và hụt hẫng trong đôi mắt trẻ thơ để rồi khi trưởng thành chúng quen dần với những thói quen của cha mẹ và tự mình mắc kẹt trong cái bẫy “gái ngoan” và “đàn ông phải thế” mà chính những người đi trước tạo ra.

Chuẩn mực trong cuộc sống là do mỗi người góp nhặt, rèn luyện và học hỏi. Một gia đình hạnh phúc cần lắm sự chung tay của cả hai vợ chồng. Không phải vô tình mà ông bà ta lại gọi vợ chồng chung sống với nhau lâu ngày là “đôi bạn đời”. Vì nếu không phải bạn thì sao ta có thể tôn trọng nhau, chia sẻ và quan tâm nhau một cách khách quan nhất có thể. 

Xin đừng đánh đồng đàn ông không phải ai cũng thế!

“Đàn ông phải thế” một lần nữa lại đặt ra những tiêu chuẩn vô lý, dường như chỉ để ngụy biện cho sự vô tâm, thờ ơ, ích kỷ. Thế nhưng, cũng chính trong thế giới phụ nữ cũng có người lại dễ dàng bằng lòng và làm ngơ trước những thói hư, tật xấu của con trai và anh chồng ở nhà. Họ bất lực và tự an ủi mình rằng “Đàn ông chắc ai cũng thế !”.

Nhưng xin đính chính đàn ông không phải ai cũng vậy. Cũng giống như phụ nữ có người vô tâm thì ắt cũng sẽ có nhiều người có tâm với gia đình và chồng con của mình. Thói quen trong suy nghĩ, tư duy tuy khó thay đổi nhưng hoàn toàn không phải là không thể nếu chúng ta được giáo dục tốt ngay từ nhỏ. 

Đừng bằng lòng với những gì mình thấy hay những quan điểm đàn ông phải nhậu nhẹt, phải tụ tập bạn bè, phải la cà quán xá, phải có thú vui, không gian riêng, có được tự do, phải năm thê bảy thiếp mới là đàn ông.

Chẳng người đàn ông tốt nào muốn mình phải thế vì họ có sĩ diện, biết lẽ phải và chẳng ai muốn đánh đổi hạnh phúc gia đình, tình yêu vợ con của mình cho những cái “vui” qua đường không đáng. Vì vợ cũng chính là người sẽ cùng bạn đi tới cuối con đường đời lắm chông gai, cùng bạn đầu ấp tay gối qua những bão giông của thường ngày.

Thế nên phụ nữ hãy biết rộng lượng với người đàn ông xứng đáng và cũng nên ích kỷ vì mình một chút để không ôm hết thiệt thòi, tủi phận. Phụ nữ có bản lĩnh sẽ biết lựa chọn và nuông chiều bản thân hơn là phải chấp nhận những lời ngụy biện lạc lối. Chẳng ai ép mình làm một sự chọn lựa, nên hãy trân trọng những gì bạn đang có để không nuối tiếc khi những điều đẹp nhất bỗng ra đi mà chẳng thể nào ta tìm kiếm hay đong đầy lại được.

MIA NGUYỄN

PHÂN LY CƠ THỂ

  Phân ly cơ thể (somatic dissociation) là một dạng đặc biệt của phản ứng phân ly, trong đó sự tách rời không diễn ra ở cấp độ ý thức hay ký ức, mà biểu hiện trực tiếp thông qua cảm giác cơ thể, tri giác thân thể và các chức năng sinh học. Đây là một chiến lược...

PHÂN LY BẢN NGÃ

  Dissociative parts – hay các phần phân ly của bản ngã – là khái niệm trung tâm trong tâm lý học sang chấn hiện đại, mô tả hiện tượng tâm trí con người “tách ra” thành nhiều phần tương đối độc lập nhằm thích nghi với các trải nghiệm đau thương vượt quá khả năng...

PHÂN LY, TÊ LIỆT, ĐÔNG CỨNG GÂY ĐAU KHI QUAN HỆ

  Hiện tượng tê liệt, đông cứng hoặc phân ly ở bộ phận sinh dục nữ là một chủ đề nhạy cảm nhưng rất quan trọng trong lĩnh vực trị liệu tình dục và sang chấn. Đây không phải là dấu hiệu của sự “lạnh lùng” hay “thiếu ham muốn” như nhiều người lầm tưởng, mà là phản...

RỐI LOẠN PHÂN LY

  Khi tâm trí tách rời để sinh tồn Rối loạn phân ly là một cơ chế tự bảo vệ phức tạp của tâm trí, xảy ra khi con người phải đối diện với những trải nghiệm quá sức chịu đựng, thường là sang chấn nghiêm trọng trong thời thơ ấu như bạo hành, xâm hại tình dục, bỏ...

CHE GIẤU BÍ MẬT ĐỂ GIA ĐÌNH KHÔNG TAN VỠ

Trong nhiều gia đình, khi có một sự thật khó chấp nhận – như chuyện vợ hoặc chồng ngoại tình, hay việc hôn nhân không còn hạnh phúc – các thành viên thường chọn cách che giấu và né tránh. Người lớn nói dối rằng “mọi chuyện vẫn ổn”, con cái giả vờ tin, còn cả gia đình...

LGBT+ – NỖI ĐAU MANG TÊN CÔ ĐƠN

  Cô đơn là trải nghiệm mà ai cũng từng nếm trải, nhưng với cộng đồng LGBT+, nỗi cô đơn thường mang màu sắc đặc biệt sâu và đau hơn. Khi một người lớn lên trong môi trường bị kỳ thị, từ chối hay không được công nhận, não bộ họ liên tục ghi nhận tín hiệu “mình...

CÔ ĐƠN DƯỚI GÓC NHÌN SINH HỌC THẦN KINH

  Cô đơn không chỉ là cảm giác trống trải hay nỗi buồn thoáng qua, mà thực sự là một trải nghiệm đau đớn ở cấp độ sinh học thần kinh. Con người là sinh vật xã hội, bộ não chúng ta tiến hóa để duy trì kết nối với nhóm nhằm đảm bảo sự tồn tại. Khi bị tách rời hoặc...

CÔ ĐƠN VÀ TRẦM CẢM

  Cô đơn là một trải nghiệm phổ biến, ai trong chúng ta cũng từng trải qua. Thế nhưng, khi nỗi cô đơn kéo dài và không được xoa dịu bằng sự kết nối, sự lắng nghe và những vòng tay ấm áp, nó có thể trở thành mảnh đất màu mỡ cho trầm cảm hình thành. Về mặt sinh học...

CĂNG THẲNG VÀ KHẢ NĂNG THỤ THAI, MANG THAI

  Hệ thống đáp ứng với căng thẳng (stress response system) là một cơ chế sinh học phức tạp, trong đó trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (HPA axis) đóng vai trò trung tâm. Khi cơ thể đối mặt với áp lực, hormone cortisol và catecholamine (adrenaline,...

KHI ĐÀN ÔNG PHÂN LY

  Nhiều người đàn ông trưởng thành mang trong mình những vết thương vô hình từ sang chấn và bạo hành thời thơ ấu. Trải qua những tình huống bị xâm phạm, bị làm nhục hoặc phải sống trong môi trường bạo lực, họ học cách “cắt kết nối” khỏi cảm xúc để sinh tồn. Sự...

KHI NGƯỜI MẸ ĐE DỌA BỎ MẶT CON TRAI MÌNH…

  Khi một người mẹ đe dọa bỏ mặc, rời đi, hoặc “không cần con nữa”, trải nghiệm này gây ra một dạng sang chấn gắn bó đặc biệt nặng nề đối với đứa trẻ, kể cả khi lời đe dọa không trở thành sự thật. Đối với trẻ em, người mẹ đại diện cho sự sống còn, an toàn và ổn...

NỖI ĐAU MẤT NGƯỜI THÂN

Khi cơ thể và tâm trí cùng tan vỡ Mất người thân là một trong những trải nghiệm đau đớn nhất mà con người có thể trải qua. Nó không chỉ là việc một người rời khỏi cuộc đời ta, mà còn là sự sụp đổ của cảm giác gắn bó, an toàn và ý nghĩa sống. Với nhiều người, đây không...

SANG CHẤN ĐẠO ĐỨC – MORAL INJURY

Khi vết thương nằm ở tầng sâu của lương tâm Không phải mọi sang chấn đều đến từ sợ hãi hay bạo lực. Có những tổn thương không nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng gặm nhấm con người từ bên trong – đó là sang chấn đạo đức (moral injury). Nó xuất hiện khi một người làm,...

PHÂN LY CƠ THỂ

  Phân ly cơ thể (somatic dissociation) là một dạng đặc biệt của phản ứng phân ly, trong đó sự tách rời không diễn ra ở cấp độ ý thức hay ký ức, mà biểu hiện trực tiếp thông qua cảm giác cơ thể, tri giác thân thể và các chức năng sinh học. Đây là một chiến lược...

PHÂN LY BẢN NGÃ

  Dissociative parts – hay các phần phân ly của bản ngã – là khái niệm trung tâm trong tâm lý học sang chấn hiện đại, mô tả hiện tượng tâm trí con người “tách ra” thành nhiều phần tương đối độc lập nhằm thích nghi với các trải nghiệm đau thương vượt quá khả năng...

NHỮNG ĐỨA TRẺ ĂN CẮP

Tiếng nói thầm lặng của nỗi đau Khi một đứa trẻ bị phát hiện ăn cắp, người lớn thường vội vàng quy kết đó là hành vi sai trái, vô đạo đức hay “mất dạy”. Thế nhưng, nếu ta dừng lại để lắng nghe phía sau hành vi ấy, ta sẽ nhận ra đó không chỉ là câu chuyện về một món đồ...

PHÂN LY, TÊ LIỆT, ĐÔNG CỨNG GÂY ĐAU KHI QUAN HỆ

  Hiện tượng tê liệt, đông cứng hoặc phân ly ở bộ phận sinh dục nữ là một chủ đề nhạy cảm nhưng rất quan trọng trong lĩnh vực trị liệu tình dục và sang chấn. Đây không phải là dấu hiệu của sự “lạnh lùng” hay “thiếu ham muốn” như nhiều người lầm tưởng, mà là phản...

RỐI LOẠN PHÂN LY

  Khi tâm trí tách rời để sinh tồn Rối loạn phân ly là một cơ chế tự bảo vệ phức tạp của tâm trí, xảy ra khi con người phải đối diện với những trải nghiệm quá sức chịu đựng, thường là sang chấn nghiêm trọng trong thời thơ ấu như bạo hành, xâm hại tình dục, bỏ...

CAN THIỆP BẮT BUỘC THỦ PHẠM GÂY BẠO HÀNH

  Bạo lực gia đình là một trong những nguyên nhân gây sang chấn tâm lý nghiêm trọng và kéo dài nhất. Nhiều nạn nhân, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, phải sống trong trạng thái sợ hãi, bất lực và bị “đông cứng” (freeze response) trong suốt thời gian dài. Khi bị dồn...

NỖI ĐAU BẤT LỰC CỦA NGƯỜI SỐNG SÓT SAU XÂM HẠI

Trầm cảm là một trong những hệ quả tâm lý phổ biến và nặng nề nhất đối với những người từng trải qua xâm hại tình dục. Trải nghiệm bị xâm phạm không chỉ để lại nỗi đau thể chất và tinh thần tức thời mà còn làm xói mòn niềm tin cơ bản của con người vào sự an toàn, giá...